Etykieta dojo

                                              ETYKIETA w DOJO[1]

        Rozdział 1.

    1.1 Wyjaśnienia wstępne

          Etykieta - kurtuazja - zbiór norm zachowania, zwyczajów i form towarzyskich (savoir-vivre) obowiązujący w określonej grupie społecznej lub środowisku (np. etykieta dworska - ceremoniał dworski, różny na dworach różnych monarchów). Etykieta może być formalnie ustalona i spisana albo nieformalna, przekazywana ustnie. Etykieta była też częścią obszerniejszych kodeksów (np. kodeks etyczny, kodeks rycerski, kodeks bushidō), które poza regułami zachowania określały też obowiązującą członka danej społeczności postawę moralną, dążenia czy sposób myślenia.[2]

           Etykieta wg słownika polskiego[3] to zbiór min. zasad, informacji o towarze lub osobie:

·        obowiązujący sposób zachowania się w jakimś środowisku; formy towarzyskie, konwenans;

·         nalepka na towarze lub opakowaniu z informacjami o nim;

·         tabliczka z nazwą i opisem eksponatu;

·         ogólna, powierzchowna opinia o kimś.

           Ogólnie rzecz ujmując z różnych definicji wynika, iż etykieta odnosząca się do osób, to zbiór zasad postępowania, norm formalnych lub nieformalnych, spisanych lub niespisanych, które istnieją w  danym środowisku, grupie społecznej itp.

     W pracy tej zajmiemy się bardzo wąskim wycinkiem etykiety panującej w dojo. Zasady postępowania, pobytu, uczestnictwa w zajęciach tego typu wywodzą się z bardziej rozbudowanych kodeksów rodem z dalekiego wschodu[4], kultury japońskiej i życia Japończyków. Sama etykieta mieszkańców Japonii jest tak złożona i inna od europejskiej, nawet w obecnych czasach, że osoba będąca biegłą i znającą kulturę Japonii może popełniać gafy podczas pobytu w tym kraju lub określonym środowisku tego kraju np. w sferze biznesu. Nie będę opisywać różnych zawiłości postępowań życia codziennego przeciętnego Japończyka, przytoczę jeden przykład: gdy gość, który odwiedził dom na kilka dni (może być bliska rodzina), Japończyka zbyt długo pozostaje u niego w domu, nikt mu nie zasugeruje słownie tego, że jego wizyta jest zbyt długa, powinien się domyślić bo pani domu (zazwyczaj) podgrzeje geta[5]. Jest to sygnał, iż nasza wizyta w tym domu dobiegła końca. Dla nas to trochę śmieszne, ale cóż tak jak wcześniej wspominam jest to złożoność kultury, obyczajów przyjętych przez mieszkańców kraju kwitnącej wiśni.

        Wracając do naszych polskich warunków pragnę od razu zaznaczyć, etykieta i nastrój panujący w rodzimych polskich salach treningowych diametralnie się różni od nastroju panującego w japońskim dojo. Dla tej pracy posłużę się omówieniem etykiety panującej, obowiązującej

w mniejszym lub większym stopniu na zajęciach karate-do[6] tradycyjnego. Ze względów na różnorodność sztuk walki ćwiczonych w naszym kraju, gdybym chciał uwzględnić i omówić etykiety panujące w poszczególnych stylach walki praca ta zajęłaby znacznie większy rozmiar.

      Ograniczmy zatem się do etykiety panującej w typowym dojo karate w Polsce, które ma charakter tradycyjny. Należy tu nadmienić, iż większość szkół czy klubów gdzie ćwiczy się sztuki walki wynajmuje sale treningowe od szkół, przedszkoli, domów kultury. Bardzo rzadko zdarza się,  iż dana szkoła walki w Polsce posiada na własność taką salę a jeśli posiada jest to sytuacja bardzo komfortowa i dla ćwiczących i dla instruktorów prowadzących zajęcia.

       1.2 Ubiór

         Powszechnie przyjętym ubiorem w sztuce walki karate jest biały strój treningowy zwany z języka japońskiego karate-gi (karategi)[7]. Strój ten jest typowo biały i pochodzi swoimi „korzeniami” od  tradycyjnych szkół japońskich, chociaż w dzisiejszych czasach niektóre szkoły głównie w judo i ju-jitsu[8] pozwalają uczestnikom ćwiczyć w innych kolorach strojów : niebieski i czarny( obserwacja autora). Kolor biały jest kolorem odnoszącym się do zaangażowania i pracy w dojo i zwracana jest uwaga na to czy ten strój jest nienagannie czysty na każdych zajęciach!!! 

             Sam strój  w karate składa się z bluzy typu kimono[9], wiązanej 4 trokami, spodni hakama[10], które mają wszyty obszerny klin pomiędzy nogawki umożliwiające wykonywanie obszernych technik nożnych oraz pasa obi długości około 240-320 cm, tak aby możliwe było przepasanie się dwukrotne na wysokości pasa poniżej pępka i aby pozostawały luźne końce około 20 cm po zawiązaniu specjalnego „węzła”. Nadmienię tylko, iż przyjęte jest inne wiązanie pasa na kimonie dla osoby posiadającej stopień uczniowski „kyu” i mistrzowski „dan”. Mistrz musi umieć zawiązać pas w taki sposób aby pomimo podwójnego oplatywania się nim nie powstało skrzyżowanie z tyłu (na plecach), dozwolone jest to natomiast dla osób będących uczniami. Materiał z którego wykonana jest karate-gi, to zazwyczaj bawełna lub w przeważającej części jej skład, ponieważ ten materiał łatwo pochłania pot i po zastosowaniu środków piorących łatwo utrzymać i przywrócić należytą biel. W szkołach tradycyjnych na lewej pole kimona znajduje się naszywka z ideogramem – napisem w języku japońskim z nazwą danej szkoły. W karate sportowym zawodnicy natomiast mają różne najdziwniejsze emblematy również reklamowe, ale jest to niedozwolone w szkołach tradycyjnych; nie ubierze się tak żaden karateka szanujący tradycję i sztukę. Pożądana jest wstrzemięźliwość w oznaczaniu stroju różnymi niepotrzebnymi naszywkami i emblematami tego typu. Jeśli chodzi o treningi w innych miejscach niż dojo, to instruktor sam określi strój gdy np. ćwiczymy na plaży czy też w parku.

          Wracając do stroju w dojo to ćwiczymy na boso oraz pod hakama i kimono płeć męska nie może posiadać innego stroju typu slipy i koszulki natomiast panie mogą posiadać taki strój. Reasumując sam strój odzwierciedla surowy nastrój panujący w dojo.

      1.3 Miejsce ćwiczeń

         Trenujący sztukę karate jak i inne pokrewne style walki mogą ćwiczyć na każdej powierzchni  bezpiecznej, gdzie nie ma zagrożenia uszkodzenia własnego ciała. W dawnych czasach termin dojo oznaczał miejsce wydzielone w świątyni buddyjskiej, przeznaczone do wspólnych praktyk medytacyjnych. Współcześnie termin ten stosowany jest do nazwy sali w której praktykuje się sztuki walki – karate, judo, aikido.[11] Dojo sala zazwyczaj o powierzchni umożliwiającej wspólne treningi 15 - 20 osób[12]. Powierzchnia równa typu parkiet deska podłogowa, ideałem jest deska podłogowa na legarach gdzie przypadkowy upadek nie powoduje większych obrażeń, ale generalnie podłoga drewniana jest najbardziej wskazana. Duże okna zapewniają dobre dzienne oświetlenie, ideałem są lustra zawieszone na stałe do treningu kata[13]. W sali powinna być utrzymana idealna czystość a obok dojo ideałem jest teren zielony z możliwością współgrania z dojo (możliwość bezpośredniego wyjścia z dojo i treningu na świeżym powietrzu),najlepszym miernikiem czystości  są białe karategi po skończonym treningu.  Ponadto w dojo są zawieszone różnorakie przyrządy: worki, gruszki, makiwary[14] – na przyrządach tych możliwy jest trening różnych elementów technicznych.

   Głównym miejscem w dojo jest zawieszone na ścianie kakemono[15] z wyszytą lub wykaligrafowaną nazwą (herbem) danej szkoły, wszystkie ceremonie odbywają się w kierunku kakemono. Dojo jest miejscem szczególnym, pełnym powagi, skupienia i ciężkiej mozolnej pracy nad samym sobą, nad pokonywaniem swoich słabości i niedoskonałości. W niektórych stylach karate na sali zawsze słychać dźwięki muzyki. Jest to element bardzo ważny w momencie nauki koncentracji szczególnie dla początkujących adeptów sztuki walki. Są to utwory wykonywane na instrumentach muzycznych takich jak  np. cytra, flet. Muzyka oczywiście jest odtwarzana z pyt cd.

            Rozdział 2.

     2.1 Hierarchia stopni

          W karate jak i w innych sztukach walki rodem z Japonii stosuje się stopnie szkoleniowe kyu[16]  i mistrzowskie dan[17]. Stopniom tym odpowiadają określone kolory pasów. Pasy są odzwierciedleniem pracy ćwiczących ich zaangażowania oraz ilości przepracowanego czasu. Można je porównać do klas zdanych w szkole :  szkoła podstawowa – młodsze stopnie uczniowskie, szkoła średnia – starsze stopnie uczniowskie itd. Generalnie wszystkie stopnie uczniowskie w Polsce  w poszczególnych stylach karate różnią się ilością danego materiału a jego rozbicie na poszczególne stopnie zależy od danego stylu. W karate z zależności od stylu wyróżnia się 10 stopni kyu i 9/10 stopni dan. Zasadniczo podział ten jest bardzo dobry dla osób dorosłych, ale ze względów, iż w dzisiejszych czasach jest dużo ćwiczących dzieci, podział ten w niektórych stylach  w  hierarchii stopni kyu rozszerzono do 20 sotni. Ma to na celu lepsze przyswojenie materiału z danego stopnia (łatwiej dzieciom zapamiętać dany materiał). Dlatego też zawartość materiału do przestudiowania z 10-1 kyu rozłożono na bardziej przystępny 20-1. Poniżej dankai[18]; przedstawiam ten podział z rozszerzona wersją stopni kyu:

  0 kyu - pas czerwony.................................................... seito (uczeń)

20 kyu - pas czerwony z jednym czarnym pagonem......seito

19 kyu - pas czerwony z dwoma czarnymi pagonami.....seito

18 kyu - pas biały............................................................ seito

17 kyu - pas biały z jednym czarnym pagonem...............seito

16 kyu - pas biały z dwoma czarnymi pagonami...............seito

15 kyu - pas żółty..........................................................deshi (czeladnik,starszy uczeń)

14 kyu - pas żółty z jednym czarnym pagonem............deshi

13 kyu - pas żółty z dwoma czarnymi pagonami...........deshi

12 kyu - pas pomarańczowy...........................................deshi

11 kyu - pas pomarańczowy z jednym czarnym pagonem....deshi

10 kyu - pas pomarańczowy z dwoma czarnymi pagonami..deshi

  9 kyu - pas zielony.........................................................gakusei (student)

  8 kyu - pas zielony z jednym czarnym pagonem...........gakusei

  7 kyu - pas zielony z dwoma czarnymi pagonami......... gakusei

  6 kyu - pas niebieski.......................................................gakusei

  5 kyu - pas niebieski z jednym czarnym pagonem....... gakusei

  4 kyu - pas niebieski z dwoma czarnymi pagonami..... gakusei

  3 kyu - pas brązowy.......................................................sempai (starszy rangą, asystent mistrza)

  2 kyu - pas brązowy z jednym czarnym pagonem....... sempai

  1 kyu - pas brązowy z dwoma czarnymi pagonami..... sempai

 

     STOPNIE MISTRZOWSKIE

 

  1 dan – pas czarny z jednym białym pagonem..........sensei (mistrz)

  2 dan – pas czarny z dwoma białymi pagonami........sensei

  3 dan – pas czarny z trzema białymi pagonami.........meijin (zdolny mistrz, )

  4 dan – pas biało – czarny...........................................renshi (wielokrotny mistrz)

  5 dan – pas biało – czarny...........................................kyoshi (wybitny mistrz)

  6 dan – pas biało – czerwony.......................................shihan (wielki mistrz, profesor)

  7 dan – pas biało – czerwony...................................... shihan

  8 dan – pas czerwono – czarny.....................................hanshi (mistrz mistrzów)

  9 dan – pas czerwono – czarny.....................................hanshi

10 dan – pas czerwony....................................................taishi (największy mistrz, patriarcha)

 

  oraz tytół Soke[19] założyciel danej szkoły stylu, zazwyczaj posiadacz stopnia 10 lub 9 dan.

       Warto zauważyć, iż ćwiczący zataczają koło począwszy od najniższego stopnia – pas czerwony i kończą na najwyższym stopniu pas czerwony, zgodnie z sentencją „wiem że nic nie wiem”. O samych egzaminach wspomnę tylko tyle, że dzielą się ogólnie na techniczne i problemowe (teoretyczne) a na stopnie mistrzowskie w wielu stylach karate trzeba obronić wcześniej przygotowaną rozprawę na określony temat; odpowiednik pracy magisterskiej w szkołach wyższych.

     2.2 Trening a etykieta

      We wszystkich stylach karate trening zaczyna się i kończy określoną ceremonią shiki[20]. Mistrz  (najstarszy stopniem, w tym momencie również mistrz ceremonii) staje naprzeciw uczniów, którzy są ustawieni przodem do kakemono w równych rzędach według stopni. Najstarszy stopniem uczeń stoi z prawej strony w kierunku kakemono czyli po lewej ręce mistrza. Momentem rozpoczęcia shiki jest przyjęcie przez prowadzącego pozycji na baczność. Pada wtedy komenda tachi-zen![21]- wydana głośno przez najstarszego stopniem ucznia ( może być to również  mistrz niższy stopniem lub równorzędny mistrzowi prowadzącemu).

        Po przyjęciu przez wszystkich tachi-zen, najpierw mistrz a potem uczniowie siadają w za-zen[22]. Mistrz odwraca się w stronę kakemono w siadzie za-zen i wydaję komendę – shomen-ni-rei![23], po której następuje ukłon wszyskich uczestników w siadzie za-rei[24].

          Mistrz odwraca się do siedzących i pada komenda wypowiedziana przez najstarszego ucznia – sensei-ni-rei![25], po której wszyscy uczniowie kłaniają się razem a następnie kłania się mistrz.

       Trzeci ukłon poda po komendzie otagai-ni-rei![26]wypowiedzianej przez najstarszego ucznia, po którym kłaniają się tylko uczniowie.

        Mistrz przyjmuję pozycję dłoni lewa na prawej, gdzie lewa dłoń spoczywa i zachodzi palcami na prawej dłoni a kciuki stykają się opuszkami (tak jakbyśmy trzymali kulę w dłoniach), jest to znak dla najstarszego ucznia aby wydał komendę mokuso![27], po której następnie wszyscy zamykają oczy w celu medytacji. Medytacja trwa około 2-3 min. i na komendę yame![28], którą wypowiada mistrz wszyscy kończą ten element  ceremonii.

        Następnie mistrz wstaje do pozycji tachi-zen i pada po tym komenda wydana przez najstarszego ucznia – kiritsu[29], po której wszyscy wstają, następnie wszycy łącznie z mistrzem przechodzą z pozycji tacha-zen do pozycji gotowości yoi-dachi[30] (powinno się to odbywać już bez komendy).

       Jeżeli prowadzącym ćwiczenia (trening) jest osoba posiadająca inny tytuł w karate niż sensei, to w miejsce zwrotu sensei używa się jego tytułu np. Taishi-ni-rei. Ceremonia końcowa różni się od ceremonii początkowej tylko kolejnością medytacji; w końcowych shiki medytacja jest wykonywana przed ukłonami. Po tym następują inne elementy treningu, począwszy od rozgrzewki, treningu podstawowych technik, nauki techniki walki, nauki form, treningu ogólnorozwojowego, siłowego i zakończenia ceremonią -shiki.

        Do podstawowych zachowań w karate do którego przywiązywana jest waga i które mają wpływ na klimat panujący na treningach  należą:

-        wszystkie komendy w czasie zajęć wydawane są w języku japońskim (dla początkujących są one tłumaczone w celu przyswojenia, przyswojenie komend wydawanych podczas treningu jest elementarnym obowiązkiem każdego ćwiczącego karate,

-        trenujący na każdym treningu mają za zadanie zaangażowania się w maksymalny sposób w trening swoją osobą, oraz nieprzeszkadzanie innym, maksymalny wysiłek  w pracy nad sobą musi przyświecać każdemu trenującemu sztukę karate inaczej nie będzie efektów jego pracy,

-        dbanie o dobro i bezpieczeństwo współćwiczących oraz zachowanie czystości osobistej (np.dbanie o krótkie paznokcie u stóp i dłoni, czyste karategi itp.),

-        niemówienie, zachowanie ciszy bez wyraźnego pozwolenia prowadzącego zajęcia,

-        stosowania ukłonów w chwili zwracania się do instruktora, współćwiczących i innych osób uczestniczących w treningu np. gości,

-        niespóźnianie się na treningi oraz jak najczęstsze w nich  uczestnictwo,

-        ukłon gdy wchodzimy do dojo i wychodzimy z niego,

-        w momencie gdy się spóźniliśmy na zajęcia nie możemy się tłumaczyć, jest to źle odbierane, stojąc w wejściu czekamy na pozwolenie dołączenia do trenujących,

-        uprzejmość wobec ćwiczących jest elementarnym obowiązkiem trenujących karate,

wszelkiego typu wyśmiewanie się z innych, używanie wulgarnych słów itp. jest surowo zakazane i karane nawet przez usunięcie z dojo.

      Powyższe zachowania są wymagane w większym lub mniejszym stopniu, ale powinny być zachowaniami zaszczepionymi ćwiczącym i są alternatywą do innych dyscyplin i sztuk walk w dobie komercjalizacji. Podobnie staramy się zachowywać gdy jesteśmy w obcym dojo, nawet gdy etykieta w nim obowiązująca jest odmienna od przyjętej w rodzimym dojo, świadczy to o doskonałości danej osoby.

         Podsumowanie

         W tej krótkiej rozprawie ciężko przedstawić wszystkie elementy etykiety panującej czy też obowiązującej w  dojo. Nie przedstawiłem tu innych elementów związanych z przebywaniem w dojo np. ceremonii picia herbaty, uczestnictwa w zdawaniu egzaminów na stopnie i innych.

       W dojo panuje duch wytężonej pracy, skupienia i pewnego rodzaju radości z możliwości uczestnictwa w treningach. Karate jest sztuką nieagresji i powinno uczyć poszanowania dla siebie samego i innych a także dla samego życia.

      

                         Artur Marcinkowski

 

       Wymowa:

     Słowa japońskie zapisujemy fonetycznie wg transkrypcji Hepburna (angielskiej). Dlatego w przybliżeniu:

-      sh – wymawiamy jak ś lub sz np. shodan (szodan)

-      ch – wymawiamy jak ć lub cz np. uchi (uci)

-      y – wymawiamy jak j np. yame (jame)

-      j – wymawiamy jak dż lub dź np. judo (dżudo)

-      w – wymawiamy jak u lub ł np. awase (ałase)

-      z – wymawiamy jak dz lub c np. za- zen (dza- dzen)

<-POWRÓT

Użyte tu fotografie i teksty należą do właściciela tej strony.
Kopiowanie lub wykorzystywanie jakichkolwiek fotografii
lub fragmentów tekstu bez pisemnej zgody właściciela strony jest zabronione.
Naruszenie tych praw w razie ujawnienia grozi odpowiedzialnością cywilną i karną.

Odwiedzin:
498